38.Κάποτε στην Παλιά Φιλιππιάδα

του Μιλτιάδη Δ.Κωστάκου

α)Η γέννηση των πελαργών

Το θέμα θα μπορούσε κάλλιστα να δώσει την έμπνευση για ένα ζωγραφικό πίνακα με όλους τους συνειρμούς και τους συμβολισμούς που προκαλεί. Μια ποιητική εικόνα και μια αλληγορία για τη χαμένη, την αποδιωγμένη αθωότητα αυτού εδώ του κόσμου.

Δεν ονειροπολώ και περισσότερο δεν αεροβατώ. Αλλά είμαστε άνθρωποι πλασμένοι από ύλη και πνεύμα, όσο και αν τα συστατικά μας αυτά στοιχεία στην κοινή αντίληψη φαίνονται ότι αντιμάχονται το ένα το άλλο. Ούτε να πούμε ότι ύλη και πνεύμα συνυπάρχουν απλώς αθροιστικά μέσα μας και βρίσκονται σε αντιδικία η και αντιπαλότητα μεταξύ τους. Ετσι από τη διαμάχη αυτή προέκυψαν οι υλιστές και οι ιδεαλιστές. Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ούτε υλιστές σκέτα ούτε ιδεαλιστές. Ύλη και πνεύμα συνυπάρχουν και συλλειτουργούν σε μια ενιαία σύνθεση προς ένα σκοπό. Ποιός είναι αυτός ο σκοπός, εδώ είναι το πρόβλημα.

Οι πελαργοί είναι όμορφα πουλιά και φιλικά προς τον άνθρωπο. Η τελευταία αυτή ιδιότητα σε συνδιασμό με τις αφέλειες που προσφέρουν τα κάνει περισσότερο αγαπητά. Είναι άλλα πουλιά ασφαλώς πιο όμορφα αλλά δε μας συγκινούν όσο οι πελαργοί, για το γεγονός ότι η ομολογουμένως φανταχτερή σε χρώματα και σε διακόσμηση ομορφιά τους φαντάζει ξένη και απόμακρη.

Αντίθετα οι πελαργοί συγκατοικούν με τους ανθρώπους και δένονται μαζί τους με δεσμούς οικειότητας σε βαθμό που μας επιτρέπει να μιλάμε για φιλία, τουλάχιστον από τη μεριά των ανθρώπων. Και δεν ξέρουμε, δε φτάσαμε στο σημείο να γνωρίζουμε, τι συμβαίνει επακριβώς με τα πουλιά αυτά πέρα από την ενστικτώδη συμπεριφορά τους, ώστε να μπορούμε να μιλάμε για αμοιβαιότητα αισθημάτων. Θα μάθουμε ποτέ τη γλώσσα των πουλιών και αυτά τη δική μας; Ποιος ξέρει τι μας επιφυλάσσει το μέλλον.

Είναι τώρα ο φίλος μου και συνονόματος Μιλτιάδης Ζήκος . Έχει και αυτός το προνόμιο (ή την ατυχία) της σπανιότητας του ονόματός του. Πώς μπαίνει όμως στο θέμα μας και με ποια σχέση.

Κατ’ αρχήν ο άνθρωπος διαθέτει μια γκάμα, μια σειρά δηλ., από ιδιότητες και ενδιαφέροντα που, θα έλεγα, τον κάνουν ξεχωριστό και αξιόλογο άτομο. Δεν του κάνω εδώ λεζάντα και η φιλία μας είναι κάπως ασύμμετρη. Άλλα γούστα κι άλλης εποχής εγώ, άλλος χαρακτήρας και άλλης κουλτούρας αυτός, ραφιναρισμένος και φινετσάτος με ευγένεια και προσεγμένους τρόπους. Λογιστής το επάγγελμα, άψογος στις δοσοληψίες του με τον κόσμο, αλλά τα ενδιαφέροντά του εκτείνονται πολύ πέρα από την ομολογουμένως άχαρη δουλειά του. Καλλιτέχνης φωτογράφος, εξοπλισμένος με όλα τα σχετικά αξεσουάρ-έχει κάνει και εκθέσεις φωτογραφίας στην πόλη μας με ιδιαίτερη επιτυχία και συμμετοχή του κόσμου. Είναι ακόμα αθλητής με τη γενικότερη σημασία του όρου, ερασιτέχνης ειδικευμένος στους δρόμους αντοχής, με ιδιαίτερη προτίμηση στο Μαραθώνιο, όπου έχει λάβει μέρος σε πολλές διοργανώσεις του είδους με πανελλήνιο χαρακτήρα, έχοντας ως έμβλημά του τη χαρά της συμμετοχής, αλλά και έχοντας στο ενεργητικό του τερματισμούς στο επίπονο αυτό άθλημα, μάλιστα σε χρόνο που θα τον ζήλευαν οι συναθλητές της ηλικίας του. Η οποία μετράει κάποιες ουκ ολίγες δεκαετίες. Κοντά στα άλλα είναι φυσιολάτρης και φιλόζωος στο έπακρο (πάνε πακέτο αυτά τα δύο).Ευτυχώς που στη βαρυχειμωνιά του καιρού μας υπάρχουν ακόμα ρομαντικοί που κρατάνε τρεμάμενο έστω το φως της καλής ελπίδας. Όπως οι χριστιανοί κρατάνε στη χούφτα τους τη λαμπάδα με το ανέσπερο φως μην τους σβήσει τη βραδιά της Ανάστασης.

Άφησα τελευταίο το μεγάλο του μεράκι, την ηλεκτρονική ιστοσελίδα-εφημερίδα, που διακινεί με τίτλο filoiko (καλά-καλά πώς λέγεται και πως γράφεται δεν ξέρω). Εδώ είμαστε. Ανάμεσα στα άλλα θέματα που ως ύλη παρουσιάζει στον υπολογιστή του τον τελευταίο καιρό δεσπόζουσα θέση κατέχει μια φωλιά πελαργών πάνω σε μια ξύλινη κολόνα. Της ΔΕΗ πρέπει να είναι, δεν το πρόσεξα καλά, μπροστά στο σπίτι του. Τι έκανε, που λέτε, ο αθεόφοβος (η λέξη σημαίνει εδώ τον άνθρωπο που εκπλήσσει με κάποια του εντυπωσιακή πράξη μέσα στον καλλιτεχνικό του οίστρο. Κι αυτός ο ερασιτεχνισμός του αγγίζει τα όρια της πρωτογενούς σημασίας του όρου, αγάπη για την τέχνη). Ακού λοιπόν. Τοποθέτησε μια κάμερα λίγο πιο πάνω από τα πουλιά και τέλος πάντων, μετέφερε την εικόνα της φωλιάς ζωντανή στον υπολογιστή του πάνω μπροστά στο γραφείο του στο ημιυπόγειο που έχει. Δεν ξέρω, αν το λέω καλά το πράγμα από την τεχνολογική του πλευρά, αλλά καταλαβαίνετε τι έχει κάνει. Με δυο λόγια κατάφερε να βλέπει στον υπολογιστή όλα τα δρώμενα που συμβαίνουν πάνω στη φωλιά. Μου είπε μάλιστα πως την εικόνα με τα πουλιά την παρακολουθούν όλοι οι τηλεθεατές του filoiko, πράγμα για το οποίο ο φίλος μου αισθάνεται ιδιαίτερη υπερηφάνεια και ικανοποίηση. Μου είπε ακόμη την ώρα που κουβεντιάζαμε ότι εκείνες τις μέρες το ζεύγος των πελαργών κλωσσούσε τα αυγά και πως την τάδε ημερομηνία αναμένονται και τα γεννητούρια. Χαρές και πανηγύρια ο φίλος μου, όχι τόσο για το τεχνολογικό του επίτευγμα.Για πρώτη φορά ο κόσμος θα είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει ζωντανά ένα τόσο σπάνιο θέαμα, όπως πραγματικά είναι η γέννηση των πελαργών. Η χαρά του να δίνεις χαρά στους άλλους. Δεν ξέρω, φίλε μου που τώρα διαβάζεις τα γραφόμενα, κατά πόσο συμμερίζεσαι τη συγκίνηση του φίλου μου για το κατόρθωμά του. Όμως θα συμφωνήσεις ότι η γέννηση των πελαργών ως βιολογικό και κοινωνικό φαινόμενο παρουσιάζει, αν μη τη άλλο, εξαιρετικό ενδιαφέρον από πλευράς σπανιότητας και ευαισθησίας που σαν θέαμα ασφαλώς διεγείρει. Κι έχεις από την άλλη μεριά το νταβαντούρι που γίνεται με τη γέννηση των πορφυρογέννητων ανα τη γη γαλαζοαίματων ή των επώνυμων, γεγονός που το προβάλλουν μανιωδώς τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης και συναγωνίζονται μεταξύ τους ποιο θα προβάλει τις περισσότερες ανόητες και ματαιόδοξες λεπτομέρειες, φανερές και απόκρυφες, από την ιδιωτική ζωή των διάσημων ζευγαριών. Κι εγώ σου λέω πως έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον η γέννηση των πελαργών που με τον ερασιτεχνικό φακό του απαθανάτισε ο φίλος μου που σας έλεγα.

Η ματαιότητα της κοσμικής επίδειξης από τη μία και η απλότητα του φυσικού μεγαλείου από την άλλη.

Ωστόσο από τη μεριά μου έχω να πω κι εγώ πράγματα για τους πελαργούς και μάλιστα πολλά. Από την ακένωτη παρακαταθήκη της παιδικής μου ηλικίας φυσικά. Τότε που ο κόσμος μας ζούσε περισσότερο κοντά στη φύση και κατά φύση. Αλλά και με περισσότερο συναίσθημα και φαντασία. Αρετές, γνωρίσματα ψυχικά των νεανικών κυρίως υπάρξεων που ζουν εγκλωβισμένες στον ασφυκτικό κλοιό της καθημερινής ανέχειας και θέλουν να αποδράσουν προς ένα κόσμο καλύτερο. Ίσως γι’αυτό να μας αρέσουν οι πελαργοί, ως φτερωτά σύμβολα της ομορφιάς και της ελευθερίας, που έχουν τη δυνατότητα να πετούν στους ανοιχτούς ορίζοντες με οδηγό τους το αλάθητο ένστικτο.

Μπορώ να πω ότι είμαι η αυθεντική πηγή πληροφοριών για τη ζωή των πουλιών αυτών, γιατί η αποικία τους παλιά ήταν χτισμένη κυριολεκτικά μπροστά στο σπίτι μας ψηλά στο καμπαναριό, στις στέγες της εκκλησίας και του σχολείου. Σύνολο καμιά δεκαριά πουλιά, γονείς και τα παιδιά τους. Είχα την ευκαιρία, λοιπόν, να τα βλέπω και να τα παρατηρώ από το πρωί ίσαμε το βράδυ. Είναι σπάνιο το προνόμιο, σχεδόν ξεχασμένη εμπειρία, μέσα στα βαθιά άκραχτα μεσάνυχτα παραδομένος στον πρώτο σου ύπνο να ακούς το χαρακτηριστικό τερέτισμα από το ηχηρό παρατεταμένο κρώξιμο ενός και δύο ταυτόχρονα πελαργών ψηλά από το καμπαναριό να κομματιάζει τη γαλήνη της νυχτερινής ατμόσφαιρας και αυτό να μη σε ενοχλεί που σε ξυπνάει παράκαιρα, παρά να σε ξαφνιάζει ευχάριστα σαν ελπιδοφόρο φιλικό μήνυμα ζωής. Σαν κάποιοι να σε παραστέκουν άγρυπνοι φρουροί την ώρα που εσύ είσαι ανυπεράσπιστος εντελώς στην αγκαλιά του Μορφέως, γιου του ύπνου, του θεού των ονείρων και αδελφού του θανάτου κατά την αντίληψη ων αρχαίων μας προγόνων, που δεν απέχει και πολύ από την αλήθεια.

Λόγια λογοτεχνικά, ποιητικές εικόνες, θα πεις. Είναι αυτό που έλεγα εν αρχή για την καλλιτεχνική έμπνευση που γεννάει η θέα των ευγενικών αυτών πουλιών με τους συνειρμούς και τους συμβολισμούς, μυθικούς και πραγματικούς. Όπως και η άλλη αποστροφή για την ύλη και το πνεύμα, ειδικά για τον ιδεαλισμό, κυρίως γι’ αυτόν.

Β) Αερομαχίες

Ειρηνικά πουλιά οι πελαργοί. Κατά γενική ομολογία η αίσθηση αυτή. Μια γαλήνια εικόνα όλο γραφικότητα και ημεράδα. Μια από τις καλύτερες στιγμές στις επτά ημέρες της Δημιουργίας.

Αλλά φευ αλίμονο! Δεν μπόρεσαν και τα πουλιά αυτά να ξεφύγουν από τον κανόνα, από τον αδήριτο, τον αναπόφευκτο νόμο που διέπει όλα τα πλάσματα στη φύση. Μιλάμε για τον πόλεμο, τη φιλοπόλεμη διάθεση, το φιλοπόλεμο ένστικτο. Ίσως να απορείτε ακούγοντάς το αυτό και ενδεχομένως μερικοί να αμφιβάλλετε. Όμως είναι η πραγματική αλήθεια. Μάρτυρας εγώ ο ίδιος που είδα, που παρακολούθησα εναέριες μάχες μεταξύ των πελαργών, σωστές αερομαχίες. Όπως γίνεται με τα αεροπλάνα στον αέρα. Με τη διαφορά πως αντί για βόμπες και πολυβόλα, με τα πουλιά, με τους πελαργούς εδώ, τα λελέκια καθώς τα λέγαμε τότε, οι μάχες γίνονταν με τα ράμφη. Κατά τα άλλα με το ίδιο μένος και με όλα τα χαρακτηριστικά μιας κλασσικού τύπου αερομαχίας. Μικρό παιδί ήμουν και μαζί με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς παρακολουθούσαμε τις εναέριες εχθροπραξίες καθισμένοι στα σκαλιά μπροστά στο προαύλιο της εκκλησίας της Παναγίας. Κανονικά σαν θεατές σε ένα γήπεδο ή κινηματογράφο. Εκεί που παίζαμε αμέριμνοι κατά το κολατσιό, πριν από το μεσημέρι, κατά τις δέκα με έντεκα η ώρα, συνήθως τότε λάβαιναν χώρα τα γεγονότα του είδους που σας λέω, οι αερομαχίες δηλ. Βλέπαμε σε κάποια στιγμή πέρα κατά τον ορίζοντα από τη μεριά της Νέας Φιλιππιάδας να ξεχωρίζει στον ουρανό ψηλά μια ολόκληρη γραμμή κρούσης – η πολεμική εντύπωση ήταν άμεσα αισθητή – από λελέκια, να πλέουν ολοταχώς με κατεύθυνση μπροστά, στα χωρικά εναέρια ύδατα του χωριού μας. Την είχαμε ξαναδεί αρκετές φορές την εικόνα καθώς και την εξέλιξη στη συνέχεια, ώστε να μην είχαμε καμιά αμφιβολία περί των προθέσεων του εναέριου στόλου των πουλιών.

Ήταν τα παζαρίσια τα λελέκια, πολυπληθέστερα αυτά, που για άγνωστους λόγους όλως αιφνιδίως πραγματοποιούσαν πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των δικών μας πελαργών. Έτσι τα βλέπαμε εμείς, παιδιά τότε, τα ξένα λελέκια, ως εισβολείς με πολεμόχαρες διαθέσεις. Ακριβώς όπως γίνεται με τα αεροπλάνα. Τα λελέκια εκείνα ήταν εχθρικά και απειλούσαν τα δικά μας. Με άλλα λόγια απειλούσαν το δικό μας κυριαρχικό χώρο. Μιλάμε για πολεμική ατμόσφαιρα. Κι όπως συμβαίνει με τις αερομαχίες των αεροπλάνων, παρόμοιο θέαμα εκτυλίσσονταν από ψηλά μας. Έβλεπες τα παζαρίσια (από το παζάρι, την αγορά, η λέξη) να εφορμούν στα δικά μας, που στο μεταξύ είχαν απογειωθεί για να προστατέψουν τις φωλιές τους και τα παιδιά τους τα λελεκόπουλα. Γίνονταν στον αέρα τότε σωστές μάχες με ραμφισμούς που τραυμάτιζαν κάποιες φορές θανάσιμα. Κάποια πουλιά πληγωμένα σοβαρά στα φτερά τους έπεφταν πού και πού πληγωμένα στο έδαφος, κοντά σ’ εμάς, ανήμπορα να πετάξουν. Τα ζυγώναμε τότε εμείς για να τα πιάσουμε να τα γιατρέψουμε κι αυτά δε μας άφηναν με τίποτε. Κοντοζυγώναμε εμείς πάλι προσεκτικά μιλώντας τους φιλικά και μόλις φτάναμε σε απόσταση μικρή μέσα στη δική τους εμβέλεια, εκείνα πετούσαν καταπάνω μας τους μακρείς λαιμούς τους με τα μακριά τους κόκκινα ράμφη να μας χτυπήσουν κατά το πρόσωπο, κάναμε πίσω εμείς και ξαναπροσπαθούσαμε. Τίποτε, αυτά μας απόκρουαν σθεναρά και η ίδια δουλειά γινόταν για κάμποση ώρα. Ώσπου τελικά βρήκαμε το κόλπο να τα πιάσουμε. Ένας από εμάς έριχνε πάνω τους το σακάκι ή την μπλούζα και αυτά με το κεφάλι τους κουκουλωμένο αφοπλίζονταν κατά κάποιο τρόπο. Τους βάζαμε λίγο λάδι στην πληγή και από εκεί και πέρα δε θυμάμαι ακριβώς τι γινόταν με την αποθεραπεία τους. Προφανώς κάποιο παιδί, μπορεί και κάποιος άλλος μεγαλύτερος, αναλάβαιναν τις παραπέρα φροντίδες. Δεν ξέρω, δε θυμάμαι, αν υπήρχε σε λειτουργία το κτηνιατρείο. Δεκαετία του ’50 ήταν. Αυτά με τις αερομαχίες, με τα δικά μας λελέκια και τα παζαρίσια που είπαμε.

Ως επίλογο και για την ιστορία να προσθέσουμε ότι πάντα νικούσαν τα δικά μας λελέκια κι ας ήταν λιγότερα στον αριθμό. Για να επιβεβαιωθεί ότι ο αμυντικός πόλεμος υπέρ βωμών και εστιών, πάντα στέφεται με επιτυχία. Έτσι μας έλεγαν οι δάσκαλοι μας στο σχολείο.

Με τη λήξη της αερομαχίας, κάθε φορά που τα παζαρίσια λελέκια νικημένα επέστρεφαν στη βάση τους, εμείς από κάτω ξεσπάγαμε σε θριαμβευτικές ιαχές.

Αυτά συνέβαιναν τον καιρό εκείνο με τα λελέκια στην Παλιά Φιλιππιάδα. Τα καταθέτω ως ιστορική μαρτυρία.

Εγώ τώρα θα κλείσω την ενότητα με ένα σχετικό τραγουδάκι, ένα έμμετρο πεζό, που παιδιά νήπια ακόμη το φωνάζαμε τραγουδιστά εν χορώ ατενίζοντας τα ψηλά στον ουρανό τα λελέκια που πετούσαν λίγα μέτρα πάνω από τα κεφάλια μας.

  

<< Λέλεκα, χατζήπαπα,

Ποιο ποδάρι σε πονεί.

Με πονεί το δέξιο

πάρε την Αλέξω.

Με πονεί και τ’ άλλο

Πάρε τη Μυγδάλω.

Με πονούνε όλα

Πάρε και τη Λόλα.

Με πονεί κανένα πάρε με και μένα >>

(τον τελευταίο στίχο τον είχαμε προσθέσει αυθαίρετα και αδέξια εμείς τα παιδιά)

Γεια σας και τα ξαναλέμε.

Ιούλιος 2017

Μιλτιάδης Δ.Κωστάκος